دستگاه روتاری اواپراتور (Rotary Evaporator)، یک ابزار بسیار با اهمیت در آزمایشگاه‌های حوزه‌های شیمی، داروسازی، صنایع غذایی، نفت و پتروشیمی، محسوب می‌شود. این دستگاه برای جدا کردن حلال از نمونه مورد نظر استفاده می‌شود. فرآیند از بین بردن حلال از طریق تبخیر در خلا یا فشار بسیار پایین صورت می‌گیرد. این فرآیند به گونه‌ای است که در پایان کار، تمام حلال تبخیر شده و نمونه به صورت خالص در بالن باقی می‌ماند. حتی می‌توان از حلال تقطیر شده مجدداً بهره گرفت.
دستگاه تقطیر خلا یا روتاری اوپراتور آزمایشگاهی یک تجهیزات آزمایشگاهی است که برای تقطیر مواد مایع به کمک فشار و حرارت کاهش یافته و با استفاده از حرارت، مواد تقطیری را از حالت مایع به حالت گاز تبدیل می‌کند. این دستگاه از یک بطری تقطیر، یک دور موتور، یک گلکسی (کولر) و یک گلند (شیشه یا فلز) با فشار و دماهای کنترل شده تشکیل شده است.
1. تقطیر مواد: این دستگاه برای تقطیر و تهیه تمیز کردن مواد مایع، مثل حلال‌ها، مواد شیمیایی و عصاره‌ها، استفاده می‌شود.
2. تهیه نمونه‌های آزمایشگاهی: در آزمایشگاه‌ها برای تهیه نمونه‌های غنی‌تر از ترکیبات مایع، این دستگاه به کار می‌رود.
3. پژوهش علمی: در زمینه‌های شیمی و بیولوژی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا ترکیبات مختلف مورد مطالعه قرار گیرند.
دستگاه تقطیر خلا به عنوان یک ابزار مهم در آزمایشگاه‌ها و صنایع شیمیایی برای تجزیه و تحلیل مواد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پس از اتمام یک واکنش شیمیایی، ضرورت دارد محصول تولیدی را از حلال جدا کرده و خالص نماییم. در این مرحله، استفاده از دستگاه روتاری اواپراتور به پژوهشگران کمک بسیار مؤثری ارائه می‌دهد. این به این دلیل است که حتی حلال‌هایی با نقطه جوش پایین نیز ممکن است مدتی زمان طول بکشد تا در فضای آزاد یا زیر فشار تبخیر کنند. به علاوه، بسیاری از حلال‌ها ممکن است اگر در فضای آزمایشگاه یا آون قرار گیرند، بخارات خطرناکی تولید کنند یا بوهای ناخوشایندی را در اطراف منتشر کنند.
دستگاه روتاری اواپراتور یا روتاری اوپراتور از تعدادی اجزاء اساسی تشکیل شده است که هرکدام وظایف خاصی در فرآیند تقطیر و تبخیر مایعات را انجام می‌دهند. اجزاء اصلی عبارتند از:
1. بطری تقطیر (Flask): یک شیشه بزرگ یا شیشه‌های دیگر که حاوی مایع مورد تقطیر قرار می‌گیرد.
2. گلند (Rotating Flask): یک شیشه یا قسمت فلزی است که در آن مایع مورد تقطیر قرار می‌گیرد و به دور می‌چرخد تا تسریع در فرآیند تبخیر ایجاد شود.
3. دور موتور (Rotary Motor): موتوری که باعث چرخش گلند می‌شود.
4. گلکسی (Condenser): یک قسمت سرد کننده که به وسیله آب یا هوا، بخارهای تبخیر شده را تبدیل به مایع می‌کند.
5. بالن تجمیع (Collection Flask): یک بالن جداگانه که در آن مایع تجمع می‌یابد و به عنوان حاوی نمونه خالص استفاده می‌شود.
6. مراحل کنترل دما و فشار: برخی از دستگاه‌های روتاری اواپراتور دارای کنترل‌هایی برای تنظیم دما و فشار فرآیند هستند تا شرایط بهینه برای تقطیر فراهم شود.
7. کنترل سرعت چرخش: برخی از دستگاه‌ها قابلیت تنظیم سرعت چرخش گلند را دارا هستند.
این اجزاء با همکاری و هماهنگی، فرآیند تقطیر و تبخیر مایعات را امکان‌پذیر و بهینه می‌کنند.
